Yeşil Bodrum Mandalinasının Yükselişi

Engin Varol/Ankara

Bodrum yöresine özgü ve halk arasında yaygın olarak, “Mandalina” adıyla bilinse de aslında doğru ismi “Mandarin” olan bu eşsiz meyve, 2013 yılında coğrafi işaret alarak resmi olarak tescillendi.

Kendine has kokusu ve tadıyla uluslararası tanınırlık kazanan Bodrum Mandalinası, yalnızca meyve olarak değil, aynı zamanda reçel, lokum, gazoz gibi gıdaların yanı sıra çeşitli gurme ürünlerde de kullanılarak değerini artırmaktadır. Bu zengin ürün çeşitliliği içinde, öne çıkan en önemli yeniliklerden biri erken hasat edilen ‘Yeşil Bodrum Mandalinası’dır.

Bodrum’a Mandalina nereden geldi?

1950’lerde Bodrum yarımadasında yaygın olarak incir, zeytin, tütün, badem, arpa ve buğday yetiştiriciliği yapılıyordu. O dönemde talep çok olduğundan üretici, incire odaklanmıştı. Tütün ise çok zahmetli olduğundan üreticiyi zorluyordu.

Yunanistan’ın Kalimnos adası sakinlerinin ödeyemedikleri borçlarını mandalina fidanları ile ödemesi sonucu, bu fidanlar Bodrum’da ilk kez Nalbant ailesi tarafından Ortakent ve Gümüşlük’e dikildi. Ama, ticari bir değeri yoktu.

Nalbant ailesinden sonra Bodrum’da Mandalina üreticiliğini geliştiren Ömer Aras oldu. Yaptığı ticari atılım ile, 1980’lerde Bodrum’un yaklaşık 625.000 mandalina ağacına sahip olmasına ön ayak olmuş ve ekonomik açıdan mandalinayı güçlü bir ürün haline getirmiştir. Bu da Bodrum’un Mandalina için önemli bir üretim noktası olmasına ve tanınırlığını arttırmasına neden olmuştur.

Bodrum Mandalinasının popülerliği artsa bile üretimi azalıyor

Son 10 yılda Bodrum yarımadasında inşaat sektöründeki rantın artması, mandalina bahçelerini olumsuz olarak etkilemeye başladı. Tarım arazileri yavaş yavaş konut veya turistik tesis alanlarına dönüşürken, ranta kurban giden Mandalina Bahçelerinin yerini konutlar aldı. Üretim zorlukları ve yetersiz destek nedeniyle üreticiler, bahçelerini satmaya veya daha düşük maliyetli ürünlere yönelmeye başladı.

Üreticiler, geçen yıla göre yüzde 50’yi aşan ürün kaybı, artan girdi maliyetleri ve iklim krizinin etkileri nedeniyle mevcut üretim modelinin sürdürülemez hale geldiğini vurguluyor. Bu tablo, mandalina bahçelerinin geleceğini belirsizliğe sürüklüyor.

Bodrum Belediyesinin destekleri

Mandalina tanıtımını arttırabilmek için 2008 yılından bu yana, “Bodrum Mandalinası Hasat Festivali” düzenleniyor. Bodrum Belediyesi ve Bodrum Ticaret Odası’nın katkılarıyla organize edilen festival, hem üreticiyle satıcıyı bir araya getiriyor hem de mandalinanın tüketiciye ulaşarak daha geniş kitlelere yayılmasını sağlıyor.

Yeşil Bodrum mandalinası

Erman Aras Yeşil Mandalina hasadı yaparken

Olgun Bodrum mandalinasının hasadı, yılda bir kez Aralık’tan Şubat’a kadar gerçekleşiyor. Bu hasada ek olarak Bodrum mandalinasının olgunlaşmamış, yeşil hali de eklendi. Ömer Aras’ın oğlu Erman Aras’ın öncülüğü ile başlayan “Mandalina Hareketi” ile yıl içerisinde hasat sayısının ikiye çıkartılması ve aynı ürünün farklı halinden de verim alıp, tanınırlığını arttırmak amaçlandı. 

Yeşil Bodrum mandalinası hasadı, bölgedeki geleneksel mandalina ürünlerinin olgun dönem hasadından çok daha yeni bir uygulama. Her ne kadar 2022 yılından beri Belediye ve kooperatifler, çeşitli organizasyonlarında yeşil form mandalina hasadını daha geniş çapta duyurmaya başlamış olsalar bile, bu hasat daha önce küçük ölçekte uygulanıyordu.

Tıpkı olgun Bodrum mandalinasında olduğu gibi, Yeşil Bodrum mandalinası ile ortaya çıkan kullanım çeşitliliği, pazarlama açısından da yeni bir tüketim alanı açtı.

Yeşil mandalina aromasının çok güçlü olması nedeniyle, içeceklere ve yiyeceklere ferah, özgün bir tat katıyor. Lokum, dondurma ve farklı gurme ürünlerde kullanımının yanı sıra ham halindeki bu ürünün bir başka adı olan “satsuma”nın, içecek ve kokteyllerdeki kullanımı da çok yaygın. Bu kullanım türleri, ürünün hem lokal hem de global çapta bir pazara yayılmasına olanak veriyor.

Mandalina için uygulama bahçesi

Tamer Mandalinci Yeşil Mandalina hasat ekinliğinde

Son birkaç senede olduğu gibi, bu sene de Bodrum Belediyesi Mandalina Uygulama Bahçesi’nde coğrafi işaretli Bodrum mandalinasının erken hasadını gerçekleştirdi.

Bodrum Belediye Başkanı Tamer Mandalinci bu etkinliklerinde, üretimin arkasındaki kültürel ve sosyal değerlere sahip çıkıldığını söyledi. Mandalinci, bu etkinliklerin amacını şöyle anlattı:

“Amacımız, Bodrum mandalinasının sofralarda, içeceklerde, salatalarda ve mezelerde kullanımını artırmak. Böylece üreticiden daha fazla ürün alarak üreticimizi ve ekonomiyi desteklemek istiyoruz. Bodrum mandalinasını yılda iki kez hasat ederek üretimi güçlendiriyor ve uygulama bahçemizde çocuklara, gençlere, kadınlara, tarımla ilgilenen veya bilgi sahibi olmak isteyen vatandaşlarımıza ücretsiz eğitimler veriyoruz. Ayrıca buradaki 280 mandalina ağacımızı damla sulama sistemi ile her zaman ve her koşulda sulamaya devam ediyoruz.”

Bodrum Belediyesi, geçen yıl hasat döneminde yaklaşık 110 üreticiden, yüksek fiyattan satın alınan ürünleri Pazar yerlerinde ve etkinliklerde dağıtarak tanıtımını gerçekleştirdi. Bu sene ise bu uygulamayı daha da ileri taşıyarak anlaşmalı mağazalar ve belediyeye bağlı kafelerde vatandaşlara sunarak, üreticilere doğrudan destek sağlıyor.

Yeşil Bodrum Mandalinasının kullanım alanını artırmak istediklerini belirten Bodrum Belediyesi Başkan Yardımcısı Ercan Pehlivan ise “Bodrum Mandalinasını bütün işletmelerin menülerine dahil etmek istiyoruz. Ne kadar çok işletmede bu ürün kullanılırsa birçok  üreticinin de hasadını arttırmak imkanı buluruz" diye konuştu

İşletmelerin mandalinaya bakış açısı

Bodrum Belediyesi ve Bodrum Ticaret odasının katkıları sayesinde yeşil mandalina, tanınmış büyük süpermarketlerde satılmaya başlandı.

Ayrıca, içki firması Pernod Ricard, iki yıl önce başlattığı “Bodrum Yeşili” projesi ile coğrafi işaretli ve nesli tükenme riski altındaki Bodrum mandalinasını odağına alarak, ulusal ve uluslararası tanıtım çalışmaları gerçekleştiriyor.

Bodrum mandalinası, yalnızca bölgesel bir değer değil, aynı zamanda Türkiye’nin tarımsal mirasının güçlü bir simgesi.

Geleneksel üretim bilgeliği ile modern pazarlama olanaklarının birleşmesi, hem üreticiye destek sağlamakta hem de bu eşsiz meyvenin geleceğe taşınmasına katkı sunuyor.

Yeşil Bodrum mandalinasının kullanımının yaygınlaşması; Bodrum’un tarımsal kimliğini koruyarak, yöre ekonomisinin güçlenmesine ve dünyaya tanıtılmasında en önemli adımlarından biridir.